Saturday, March 29, 2025
NCERT ਨੇ 2025-26 ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੈਸ਼ਨ ਲਈ 7ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੀ ਥਾਂ, ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ‘ਸਟੱਡੀ ਆਫ਼ ਸੋਸਾਇਟੀ: ਇੰਡੀਆ ਐਂਡ ਬਿਓਂਡ’ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ-ਮਗਧ, ਮੌਰੀਆ, ਸ਼ੁੰਗ, ਸੱਤਵਾਹਨ ਆਦਿ-ਬਾਰੇ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਉੱਤੇ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ3468।
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਕੁੰਭ, ਭੂਗੋਲ, ‘ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’, ‘ਬੇਟੀ ਬਚਾਓ, ਬੇਟੀ ਪੜ੍ਹਾਓ’ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਉੱਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਏ ਵੀ ਜੋੜੇ ਗਏ ਹਨ। ‘ਧਰਤੀ ਕਿਵੇਂ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ’ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ, 12 ਜਯੋਤਿਰਲਿੰਗ, ਚਾਰ ਧਾਮ ਯਾਤਰਾ, ਸ਼ਕਤੀ ਪੀਠ ਆਦਿ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਸੀ।
ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਇ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਮੂਲ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਰਣ-ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੱਖ ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਰਤਾ ਲਈ ਸੀ, ਪਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ।
ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 66 ਕਰੋੜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਭੀੜ-ਭਾੜ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਇਹ ਨਵੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਵੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ (NEP) ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਰੀਕੁਲਮ ਫਰੇਮਵਰਕ (NCFSE 2023) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ578। NCERT ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਪਰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੁਗਲਾਂ ਜਾਂ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਦੌਰਾਨ 2022-23 ਵਿੱਚ ਵੀ NCERT ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪਾਠਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਰੇ ਹਵਾਲੇ ਹਟਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਅਪਡੇਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿਸਤਾਰ ਪਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਯੁਗ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਸਕਣ1457।
