Saturday, March 29, 2025
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਸ਼ਨ ਵਾਂਗ ਜਿਊਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬੋਝ ਵਾਂਗ ਚੁੱਕਦੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਕੋਈ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਦੇ ਜਾਂ ਮਜ਼ਾਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
ਜਨਮਦਿਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ, ਕੋਈ ਜਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਤਰੱਕੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਤਨਖਾਹ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੈਰਾਨ ਅਤੇ ਚਿੰਤਤ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਕੁਝ ਲੋਕ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਹੱਸਦੇ ਅਤੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੂਰੀ ਊਰਜਾ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਲੋਕ ਲੱਡੂ ਅਤੇ ਪੇੜੇ ਵੰਡਦੇ, ਕੇਕ ਕੱਟਦੇ ਜਾਂ ਹਰ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਰਦੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਸ਼ਨ ਵਾਂਗ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ, ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ, ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਅਸਫਲਤਾ, ਦੋਸਤੀ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਰਹੇਗੀ। ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਣੀ ਪਵੇਗੀ।
ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿੰਨੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ, ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਾਂਗੇ, ਓਨਾ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਅਸੀਂ ਜੀਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਜੋ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਿੰਤਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਅਜਿਹੇ ਚਿੰਤਤ ਲੋਕ ਨਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ, ਸਮਾਜ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ। ਜੋ ਲੋਕ ਹਰ ਸਮੇਂ ਉਦਾਸੀ, ਉਦਾਸੀ ਅਤੇ ਚਿੜਚਿੜੇਪਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਲਈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੇਡ ਜਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਂਗ ਜੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਜਾਂ ਹਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਬੇਕਾਰ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਕਾਗਰਤਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ, ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਯੋਗਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨੀਲ ਪਸਰੀਚਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਦਿ ਹੈਪੀਨੈੱਸ ਇਕੁਏਸ਼ਨ’ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਹਲਕਾ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲਈ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਚੰਗੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਸਵੇਰੇ ਦਸ ਤੋਂ ਪੰਦਰਾਂ ਮਿੰਟ ਬਿਤਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਦਿਨ ਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਜਿਸਟਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਹਫ਼ਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕਰੋ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਗਊਸ਼ਾਲਾ ਜਾਂ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਆਦਿ। ਇੱਕ ਖੋਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸਾਨੂੰ ਪੈਸੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਹੀ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀ ਮਿਲੇਗੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਪੜ੍ਹਨਾ, ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨਾ ਅਤੇ ਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਸੈਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਡਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਗਲੀ ਦੇ ਕੁੱਤੇ ਸਾਡੇ ‘ਤੇ ਭੌਂਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਭੱਜ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਹੋਰ ਵੀ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਭੌਂਕਦੇ ਹੋਏ ਸਾਡਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਹਾਲ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਭੱਜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਚ ਸਕਦੇ। ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਧੀਰਜ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾਂ, ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਸਰੋਤਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਹੁਨਰ, ਸਬਰ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਜੋ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਚੰਗਾ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੇਖਕ ਰੋਂਡਾ ਬਾਇਰਨ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਦ ਮੈਜਿਕ’ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਜਾਦੂ ਸਾਡੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗਾ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਸ਼ਨ ਵਾਂਗ ਜਿਊਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦੋਸਤਾਨਾ ਰਵੱਈਆ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕੱਢ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦੁਨੀਆਂ ਬੁਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਸਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਨਾਲ ਮਿਲਣਗੇ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਿਉਂ ਛੱਡ ਦੇਣਗੇ? ਨਿਮਰਤਾ, ਦੋਸਤਾਨਾ, ਜੀਵੰਤਤਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੁਭਾਅ ਬਹੁਤ ਊਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਊਰਜਾ ਬਣੀ ਰਹੇਗੀ, ਮੂਡ ਚੰਗਾ ਰਹੇਗਾ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਸਕੋਗੇ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਵਾਰਥੀ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਵਹਾਰ ਲਈ ਪਿਆਰ ਦੇ ਧਾਗੇ ਵੀ ਬੁਣਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਹਲਕਾ ਰੱਖ ਸਕੀਏ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਸੁਝਾਅ ਦੇ ਸਕੀਏ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਾਦਸੇ ਬੇਕਾਬੂ ਗਤੀ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਰੁਟੀਨ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਮਾਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਬਦਲ ਜਾਵੇ, ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੇ। ਪੱਖਪਾਤ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕਠੋਰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਬੇਲੋੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਕੀ ਮੈਂ ਉਹ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜੋ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ? ਕੀ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹਾਂ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਦੱਸਣਗੇ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਬੇਕਾਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਭੱਜ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੰਨੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ‘ਦਿ ਲਾਈਫ ਆਡਿਟ’ ਦੀ ਲੇਖਕਾ ਕੈਰੋਲੀਨ ਰਾਈਟਨ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ‘ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਤਰੱਕੀ ਜਾਂ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹੋ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।’
ਵਿਜੈ ਗਰਗ ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਕਾਲਮਨਵੀਸ਼ ਪੰਜਾਬ
