ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦਾ ਉਭਾਰ: ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਨਵੀਨਤਾ ਸ਼ਕਤੀ

April 25, 2025 8:04 AM

ਕਿ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਉਭਰਦੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ

ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨਵੀਨਤਾ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਚਾਲਕ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤੋਂ, ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਰਹੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਇੱਕ ਨਾਟਕੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ 2016 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 500 ਸਰਕਾਰ-ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਤੋਂ, 15 ਜਨਵਰੀ 2025 ਤੱਕ ਇਹ ਗਿਣਤੀ 1.59 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਗਈ।

ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਹੱਬ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਨੀਕੋਰਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਇਸ ਜੀਵੰਤ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਪੈਮਾਨੇ ਅਤੇ ਮੁੱਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

2014 ਤੋਂ 2025 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਤੇਜ਼ੀ ਸਿਰਫ਼ ਉੱਦਮੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਨਵਰਜੈਂਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ – ਭਾਰਤੀ ਉੱਦਮੀਆਂ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਰਗਰਮ ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀਆਂ।

ਇਹ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਾਧਾ ਇਰਾਦਤਨ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਜੈਵਿਕ ਨਵੀਨਤਾ ਵਿਚਕਾਰ ਤਾਲਮੇਲ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲੁਕੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਯਤਨਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਹੱਬ ਵਜੋਂ ਉਭਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਦੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਤਰੱਕੀ ਮੁੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਰੋਲਆਉਟ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਇਹਨਾਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾਗਤ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੇ ਉੱਦਮੀ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਉਤਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਜਨਵਰੀ 2016 ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ।

ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਜੋਂ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ, ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਬਣਾਉਣਾ, ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ “ਨੌਕਰੀ ਲੱਭਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ” ਦੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਸੀ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਲੱਭਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਨੌਕਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸਦੀ ਉੱਦਮੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ, ਨੌਕਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਾਅਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਇਸਦਾ ਸਮਰਥਨ ਸਰਲੀਕਰਨ, ਫੰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਇਨਕਿਊਬੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਢਾਂਚੇ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਦੇ ਉੱਦਮਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡਿੰਗ ਅਤੇ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਟੈਕਸ ਛੋਟਾਂ, ਸਰਲ ਪਾਲਣਾ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2016 ਵਿੱਚ ਅਟਲ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਮਿਸ਼ਨ (AIM) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਨੇ ਅਟਲ ਟਿੰਕਰਿੰਗ ਲੈਬਜ਼ ਅਤੇ ਅਟਲ ਇਨਕਿਊਬੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਨਵੀਨਤਾ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਪਾਲਿਆ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜੋ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਸਮੇਤ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਖੋਜ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਣ ਦੇਣ ‘ਤੇ AIM ਦਾ ਧਿਆਨ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ।

2024 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਏਂਜਲ ਟੈਕਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ। 2012 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਟੈਕਸ ਨੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਕਾਵਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਨਿਰਪੱਖ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉਠਾਈ ਗਈ ਪੂੰਜੀ ‘ਤੇ ਟੈਕਸ ਲਗਾ ਕੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਅਕਸਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੜਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੰਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਈ। ਇਸ ਕਦਮ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਿਵੇਸ਼ਕ-ਅਨੁਕੂਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਰਾਹ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਲਈ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮੌਕੇ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਸ ਟੈਕਸ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਿਵੇਸ਼ਕ-ਅਨੁਕੂਲ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾਉਣ ਵੱਲ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਦਮ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਸਕੇਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਫੰਡਿੰਗ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਏਂਜਲ ਟੈਕਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ, ਹੋਰ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਉੱਦਮਤਾ ਨੂੰ ਵਧਣ-ਫੁੱਲਣ ਲਈ ਇੱਕ ਅਨੁਕੂਲ ਮਾਹੌਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੰਗਲੁਰੂ, ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਅਤੇ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਰਗੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤਕਨੀਕੀ ਕੇਂਦਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਇੱਕ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਕਸਬਿਆਂ ਦੇ ਉੱਦਮੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

ਨਵੀਨਤਾ ਦੇ ਇਸ ਲੋਕਤੰਤਰੀਕਰਨ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੁਆਰਾ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੂਹ ਲਈ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਹੈ।

ਫਿਨਟੈੱਕ, ਹੈਲਥਟੈਕ, ਅਤੇ ਐਗਰੀਟੈਕ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰ ਨਵੀਨਤਾ ਲਈ ਹੌਟਸਪੌਟਸ ਵਜੋਂ ਉਭਰੇ ਹਨ, ਇਕੱਲੇ 2022 ਵਿੱਚ 1,300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਰਗਰਮ ਤਕਨੀਕੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ, ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।

ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਫਿਨਟੈੱਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਹੈਲਥਟੈਕ ਉੱਦਮਾਂ ਨੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਸਪੁਰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਐਗਰੀਟੈਕ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਲਿਆਂਦੀ ਹੈ। ਫੰਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮੰਦੀ ਅਤੇ ਭਰਤੀ ਫ੍ਰੀਜ਼ ਵਰਗੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨੇ ਲਚਕੀਲਾਪਣ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। 2023 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੇ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 400 ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਜੋ ਸੈਕਟਰ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੀਲ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਾਨ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਅਤੇ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ (ਸੈਟੇਲਾਈਟ) ਵਰਗੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਨਵੀਨਤਾ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਤੋਂ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਤੱਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਤੱਕ ਫੈਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਹਰ ਅਧਿਆਇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ ਅਟੁੱਟ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਟਿਕਾਊ, ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰੈਸ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ (PIB) ਦੁਆਰਾ 16 ਜਨਵਰੀ 2025 ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਦੇਸ਼ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਗੇਮ-ਚੇਂਜਿੰਗ ਪਹਿਲ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦਿਵਸ ਭਾਰਤ ਦੀ ਉੱਦਮੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੈ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਵੀਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਉੱਦਮੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਹੈ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਕਹਾਣੀ ਨਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜਿੱਤ ਉੱਦਮੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। 2016 ਤੋਂ, ਸਾਡਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ, ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਚਾਰ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਦਿੱਗਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਸੁਪਨੇ ਠੋਸ ਹਕੀਕਤਾਂ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।

ਅੱਜ, ਭਾਰਤ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ, ਸਗੋਂ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਇੱਕ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰੇ ਵਜੋਂ ਵੀ ਉੱਚਾ ਉੱਠਿਆ ਹੈ। ਟੀਕਾਕਰਨ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਾਡੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੁਹਾਰਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਲਚਕੀਲੇਪਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਵਸੁਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ (ਦੁਨੀਆ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ) ਅਤੇ ਨਾ ਫਲੇਸ਼ੁ ਕੜਾਚਨ (ਨਤੀਜਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ, ਕਾਰਵਾਈ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ) ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਭਾਰਤ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦਾ “ਵਿਕਾਸ ਭੀ, ਵਿਰਾਸਤ ਭੀ” (ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ, ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ) ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਅੱਜ ਦੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ – ਜੋ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀਆਂ ਅਮੀਰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਥਿਕ ਵਿਸਥਾਰ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਦੇਸ਼, ਜਨੂੰਨ ਅਤੇ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਹੈ।

ਵਿਜੈ ਗਰਗ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ‌ ਵਿਦਿਅਕ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਗਲੀ ਕੌਰ ਚੰਦ ਐਮ.ਐਚ.ਆਰ. ਮਲੋਟ ਪੰਜਾਬ